Torna an sla grafìa piemontèisa n° 12, mars-avril 2006 question ëd lenga, pag. 13 ëd Giuseppe Sanero Quand che, mach tre o quatr agn fa, i l'heu amparà la convension për scrive 'l piemontèis, i l'heu ancaminà a ciameme përchè la convension dla grafìa piemontèisa a l'era nen pi "natural". I penso che cost dùbit a-i ven-a a tanti ch'a s'avzin-o për le prime vòte al piemontèis ëscrit; a l'ha parlane 'dcò an sël n. 10 d'"é!" G. Davico (Ël piemontèis ëscrit e ël piemontèis parlà). Minca tant a-i seurt ëd propòste 'd variassion dla grafìa dël piemontèis, da le pi sempie a le pi complicà. Dle motivassion stòriche ch'a son a la base dla grafìa piemontèisa a l'han parla pi vòte firme coma S. Gilardino, G. Clivio (ch'a l'ha lassane da pòch), F. Rubat Borei e àutri. Mi, ant ël mè cit, i vorìa prové a dëscute cheich motivassion ch'a ven portà për giustifiché le propòste 'd variassion dla grafìa piemontèisa. Na grafìa pi "natural" Soens as propon 'd rende pi "natural" la grafìa dël piemontèis. L'ideja a l'é che n'arforma dla grafìa ch'a la renda pi visin a cola dl'italian a podrìa avziné la gent al piemontèis. Sperimentassion d'arforme dla grafìa a son già stàite fàite për ël milanèis, e a l'han avù dj'arzultà negativ. Ant n'antërvista, C. Beretta (lë studios pi avosà dël milanèis) a arcordava che quand che a l'avìa organisà tra 'l 1978 e 'l 1981 tre concors an pròsa, lassand lìber ij concorent ëd serne la grafìa, a l'era rivaje 88 racont an tut, ma mach 3 an grafìa "moderna". An pràtica squasi tuti j'autor a l'avìo sernù la grafìa clàssica. N'àutr esperiment a l'é stàit fàit dal giornal El Milanes (2004) ch'a l'avìa dessidù, për esse pi davzin ai milanèis, dë scrive an na grafìa modificà e ant la lenga 'd Milan. Ma El Milanes a l'ha già sarà ant ël 2005: a l'é nen servù a gnente modifiché grafia e lenga, ij letor a son nen avzinasse al giornal. I spero che conòsse costi esperiment negativ già fàit daj nòsti avzin a évita a cheidun ëd noi d'ambarchesse ant l'istesse sperimentassion. Na grafìa al pass con i] temp Quàich vire, le propòste ëd variassion ëd la grafìa a son gropà a artibach modern coma i computer. Për esempi, ël tratin d'union a peul esse antërpretà dai word processor coma un segn ëd dovèj divide la paròla a la fin dla riga. Dal mè pont ëd vista, a mè smija nen ël cas ëd cambié na grafìa stàbila për adatesse a le tecnologìe, pitòst, a dovrìo esse le tecnologìe a adatesse a le grafìe. E, boneur, a l'é già lòn che a càpita ant le version pi moderne. Na grafìa pi sempia D'àutre vire, le propòste ëd variassion ëd la grafìa a son gropà a l'osservassion ëd coma ch'a së scriv ël piemontèis quand ch'as conòss nen la grafìa standard. Për esempi, noiàutri masnà, a le elementar, i scrivìo an sla lavagna "tap" lòn che adess i scrivrìa "tèp"; opurament, a peul capité 'd vëdde an s'un banch al mercà "tuma ëd crava" anvece ëd "toma ëd crava". A mi coste scrite a m'arcòrdo le iscrission latin-e, tipo cole 'd Pompei, ch'a conten-o d'eror rispet al latin standard, përchè chi ch'a l'avìa faje a savia nen bin come scrive, un pòch coma noiàutri an seconda elementar i savio nen coma scrive 'l piemontèis. Për fé n'esempi, n'iscrission latin-a a dis DEUS MAGNU OCLU ABET, andova a-i é squasi pi d'eror che 'd paròle. Ma cola ch'a l'é stàita tramanda coma lenga latin-a a l'é nen cola 'd coste iscrission, a l'é pitòst cola dle convension dël temp. An conclusion, se noiàutri i voreroma tramandé nòsta lenga, a sarà mej se i tniroma stàbila 'l pi possìbil soa grafìa. Home Page Artìcoj an piemontèis