La vita dle lenghe

La vita dle lenghe a l’é pròpe na bela stòria, mai finìa, përchè a ven-o da noi e da nòsta necessità. As pudrìa bin dì che le lenghe soma noi. E cande diso lenghe, diso lenghe, e diso «tute» ‘l lenghe, vis a dì cole ch’a ciamo «dialet». E a l’é pa mach custion d’ëstòrie come la nòsta, pì rica come san fin-a le pere, o magara come cola tedesca, che a la nòsta a j’ësmiaj pì che na frisa (lesìa pòch fa dël premi Nòbel Herta Müller ch’a contava d’avèj parlà ‘l sò dialet për tuta soa infansia prima ‘d passé al tedesch ëd Goethe). Ma a l’é na custion ch’a l’ha fàit la stòria d’àite lenghe, come ‘nt la Spagna e fin-a ‘n Inghiltera. Basta lese ‘l «Don Chisciotte», e coma a parla Sancio Panza, për capilo. Opurament ël «Circolo Pickwick» për sente coma parlo ij viturin, ij lustrin e ij servent o le servente. Përchè i é pòch da dì, ma le lenghe a son nen ëd monument ëd bronz e a vivo ‘n manere diverse, ch’a son gropà a l’educassion familiar, a la scòla, a le istitussion, ma pì che tut a la variabilità individual. E tanto pì i soma duvreje con cognission, tanto pì a s’antichisso e a dvento ‘n patrimòne sensa fin. Lo sai fin-a tròp bin ch’i l’hai mës-cià sì ‘nsema tante custion ch’andarìo tratà a un-a a un-a ‘n tuta complessità, ma lòn ch’i veuj mach dì a l’é ch’i m’arendo nen a l’ideja che le lenghe (ij «dialèt» për primi) a meuiro. Përchè resto convint che për na mòrt ch’a-i sia a-i sarà bin sempe na resuression. Sempe – lenga da lenga – a-i sarà n’esigensa ‘d dila a nòsta manera, e sòn l’é bin dialèt o col che ij lenghista a ciamo l’«idiolèt». Për mi l’é lòn ch’a basta. ëd Giovanni Tesio - da TurinSet ëd La Stampa dij 17 d'avril dël 2020

Indietro