Giornaj piemontèis stòrich

Un-a dle ròbe ch'a distinguo la leteratura an lenga piemontèisa rispet a d'àutre realtà regionaj a l'é che da noi a son nà e a son stàit stampà për tanti ani 'd giornàj an piemontèis motobin svicio, na tradission ch'a continua ancora ancheuj. Tralassoma 'l «Parnas piemontèis», e ij diversi armanach, dont i l'avroma ocasion ëd parlé, për fé na volada ansima ai giornaj ch'a son ancaminasse a publiché dòp l'Unità nassional. Partoma da la «Gasëta d' Gianduja», fondà da Luigi Pietracqua: 'l prim nùmer a seurt da la Tipografìa Nazionale 'd Turin 'l 13 ëd magg dël 1866, e as publicherà, prima doe vire e peui mach pì na vira a la sman-a, fin-a al 24 'd magg dël 1868. Oltre a Pietracqua a colaboro Cesare Scotta e Michele Fornelli. N'àutr giornal a l'é «'l Falabrach», publicà a Turin dal 1877, «giornal dla gent sensa fastidi», con na stòria un pòch pì complicà e tuta da verifiché, përchè dël 1888 a 'ncamin-a a seurte «'L neuv falabrach, giornal scassa fastidi»; dël 1902 «'L falabrach modern, umoristich, satirich, politich, regional». E as sa nen bin fin-a a quand a seurt, e a smija che mach a la Nassional ëd Firense a-i na sìa quaiche còpia. Antant as pùblica «L'Aso, giornal an dialet piemontèis» për doi ani, a smija, 1886 e 1887, diret da Domenico Beccari e Oreste Mentasti. Coma continuassion ëd «L'Aso» a-i seurt «'L Birichin, giornal piemonteis satirich, leterari, sportiv, umoristich, social»: 'l giornal pì famos, pì conossù e che a l'é surtì fin-a dël 1926, ch'a l'ha coma colaborador fin-a Nino Costa. Fondà da Giacomo Sacerdote a l'é rivà a seurte 'n pì che 12.000 còpie! Dal gené dël 1893 dacant al «Birichin» a 'ncamin-a a seurte «La Birichiña, giornal piemonteis satirich», che miraco a seurt fin-a dël 1909, diret da Carlin Tiochet, nòm ëd piuma 'd Carlo Alberto Occhetti. Sl'onda dël «Birichin» dël 1923 a-i cala giù dal piedestal ël «Caval 'd Brôns», portavos dla Famija Turinèisa, e 'l 5 mars dël 1927 a riva sla sena 'l prim nùmer d'«I Brandé» 'd Pinin Pacòt, Oresta Gallina, Vigin Fiochet: da sì a pija la sbruvëtta na stòria neuva, ch'a l'é la stòria dla leteratura piemontèisa moderna. d'Albina Malerba - da TORINOsette ëd La Stampa dij 29 d'avril dël 2011

Indietro