Giuseppe Friòli

Pòche barzighe! Ant la literatura an piemontèis - a l'avrìo dit a mè pais - a-i é pì da fé che 'd fàit. Esagero, esagero (përchè a l'é nen fasse pòch, grassie al travaj 'd përson-e e dë studios che con dedission a l'han sgatà tra papé e scartare për tiré fòra nòm e notissie, euvre e galuparìe: e ambelessì, da Pacòt a Gandolfo, da Brero a Clivio, da Pare Gasca a Pasero a-i sarìa da sitene na filonghera). Tutun a-i resta dabon ëncora tan da fé. Basta pijé anmangiusta për parlé 'ncora na frisa dij përsonage ch'a l'ha vivù j'agn (opurament, come ant ël cas che l’oma intension ëd traté sta vòta, « ant» j'agn dël Risorgiment) - la «Letteratura in piemontese» 'd Brero e Gandolfo për capì che lòn ch'i dìo a l'é nen dësgiust e malpensà. Dìo la «Letteratura in piemontese dalle Origini al Risorgimento » përchè le sèrnie ch'a son mnùe apress nen sempe su serti autor a diso 'd pì che lòn che Galdolfo e Brero a l'han dit. I penso - për fé n'esempe - a Padre Giuseppe Friòli, frà dël Convent ëd San Domine visin a la Contrà dle pate (ch'a l'era na part ëd cola che ancheuj a së s-ciama via Cort d'Apel). Pare Friòli a l'é dedicasse a descrive la vita pì popolar con ëd vers ch'a l'han nen ëd sicur la franchëssa e la fòrsa 'd coj d'Isler, ma che a peulo viagé për ij sapèj dël Parnas Piemontèis sensa tròpe gene. E Pacòt a l'ha dit an propòsit cheicòs che va tenù an tut cont: «Siamo di fronte a un risorgere ottocentesco del tòni: ma mentre il mondo dell'Isler è compatto e greve e insistito e le sue figure sono corpose come figure breugheliane, il Friòli lavora con pennello più leggero e scorrevole, su una folla variopinta nella quale nota rapide figure, tendendo più a un effetto policromo d'insieme che a una individuazione sottolineata e insistita, con una sua grazia tutta torinese». A peul basté. A l'autëssa 'd na Turin dla Restaurassion ch'as pronta manaman a fesse risorgimental, a vincio ant ij quadre ëd Pare Friòli 'd figurëtte dësgagià e 'd pòst ch'a stan «intra» e «extra moenia».Na Turin cita ch'a s'anandia a slarghesse, ma che sì a l'é 'ncora paisan-a. Pen-a lë spassi për sité «Ël marcà dle pate»: patere, lavandere, vërdurere, madame ch'a cato. Con un finalin ëd malissia sensa gramissia: «A l'é pròpi un bel afé/a sentije a marcandé,/ son fumele tanto basta/ a son tute d'una pasta;/ se a dan l'eva a sò mulin,/ dë parlé l'han mai pi fin». ëd Giovanni Tesio - da TORINOsette ëd La Stampa dj'8 d'avril dël 2011

Indietro