La ciadeuvra ëd Vittorio Bersezio

L'avìo dilo e l'oma falo, soma anandiasse a pijé an considerassion euvre e moment ch'a l'abio contribuì - da la mira dël piemontèis - a fé soa part ant la costrussion d'un ëstat ch'a sé s-ciama italia. Parland ëd Bersezio e dël Tavet disìo ch'a sarìa stàit bel arpijé le euvre ch'a son scrivusse manaman an piemontèis e ch'a ten-o da ment an na manera o 'n n'àuta la creassion d'un pais ch'a l'era n'arlichin e ch'a l’é dventà - combin ch'a manten-a soe bele diferense e soe bele variassion - d'un color sol. L'oma ancaminà con Alfieri, l'oma contà na stòria 'n pò dròla la vira passà. E ancheuj tornoma a parlé (l'oma falo e torneroma ancora a felo) dël teatro an piemontèis come moment nen da pòch dël nòst Risorgiment. Nen mach Bersezio, ma prima 'ncora Pietracqua, Garelli, Zoppis. Tìtoj come «Guera o pas», come «La partenza dij contingent». Tìtoj ch'a nassìo pròpe dël '59, tacà a la seconda guera për l'indipendensa, e ch'a cudìo n'ideja 'd partessipassion e 'd passion (dal '49 al '59 Turin a l’é stàita «La Mecca» 'd j'Italian ch'a rivavo da tute part. E a bastrìa arcordé le parole piemontèise ch'a dòvra Fogazzaro arcordand la stòria 'd Franco Maironi a Turin ant ël sò pi bel romans, «Piccolo mondo antico»). Tìtoj ch'a parlo italian, combin ch'a sio scrit an piemontèis për un teatro che Giovanni Toselli a l'avìa arpià mach da doi agn (Gualtiero Rizzi a l'ha studià le còse come gnun fin-a ancheuj a l'ha pi nen savù fé). Forse nen tuj a san che «Le miserie 'd monsù Travet» - la ciadeuvra 'd Vittorio Bersezio - a l’é nà apress dl'Unità e ch'a l’é stàita rapresentà dël 1863, n'an prima che la Capital da Turin a fèissa sanmartin. Forse nen tuj a san che mach quatr agn prima Bersezio a scrivìa ch'a sarìa stàit bin dròlo scrive an piemontèis pròpe an mentre ch'as travajava për esse tuj italian. Tutun, passa dëdlà dël '61, scrive an piemontèis a l’é rivà a smijeje fin-a na bela assion. Ëd moraj a-i na sarìa pi d'un-a. Ma un-a a më smìa difìcil da neghela: che 'dcò Bersezio - con tut ch'a sia peuj riscatasse - a l'avìa 'dcò chiel chèich pregiudisse. Che ‘l piemontèis a fùissa contra l'Italia e j'Italian. A vardé bin, penselo dël '59 as peul fin-a capisse. Ma chi - a distansa 'd sent e sinquant'agn - a pensa 'ncora parèj, as capiss pròpi pi nen. ëd Giovanni Tesio - dal Vënner ëd La Stampa dj'8 d'otóber dël 2010

Indietro