Le miserie ‘d monsù Travèt

A propòsit dle selebrassion për l'Unità d'Italia «Tuttolibri» (dla Stampa) a l'ha anandià da na bela partìa dë sman-e la letura dle euvre pi che tut leterarie che a l'abio tratà dël Risorgiment opurament che al Risorgiment a sio arfasse an tut o 'n tochèt. A l’é na bela ideja che s'a fùissa nen dlë spassi ch'a l’é mai basta, a sarìa prò bel arpijé 'dcò noi con le euvre ch'a son scrivusse man a man an piemontèis e ch'a ten-o da ment an na manera o 'n n'àuta la creassion d'un pais ch'a l'era n'arlichin e ch'a l’é dventà d'un color sol (combin ch'a manten-a soe bele diferense e soe bele variassion). Se duvèisso dì 'd n'euvra ch'an ven sùbit an ment, costa a l’é «Le miserie 'd monsù Travet», come tuti a san la ciadeuvra 'd Vittorio Bersezio, che a l’é nà sùbit apress dl'Unità e ch'a l'ha butà an sena Giovanni Toselli dël 1863. Mach quatr agn prima Bersezio a scrivìa ch'a l'era bin dròlo scrive an piemontèis pròpi an mentre ch'as travajava për esse tuj italian. E la midema còsa a disìa Brofferio, a disìa Cavour. Passà quatr agn scrive an piemontèis a l'era pi nen vist come na drolarìa ma come 'n gest tut àut che malfàit, e Bersezio - cissà da Toselli - as buta giù a scrive na comedia che da Madòna dl'Olm a riva a Turin, butà an sena a l’Alfieri. Pier Massimo Prosio,ch'a l'ha pijàla an man për anteroghesse su n'anada dla stòria turinèisa bastansa veuida - giusta 'l 1863 - a l’é ciamasse come mai an cola Turin dij travet squassi gnente a passa ant l'euvra dël «Travèt» dla vita social e politica ch'as duvìa respiresse a doi agn da l'Unificassion. Bela costion. E Prosio a sgata a sgata ma na rispòsta franca a riess pa a trovela e a l’é rasonevol maginé ch'as peussa nen trovesse. O fòrse col silensi a fa giusta part dla sapiensa dl'euvra: gnente retòrica patria, gnente spatuss ëd paròle àute, ma 'nvece la vita 'd mincadì, la dificoltà 'd vive con dë stipende da fam, ij color gris e scuròt (coma disìa Gualtiero Rizzi, ch'a l’é stàit lë studios pi atent a contene la stòria dël teatro 'd Toselli) d'un invern frèid e camolà. Cheicòs ch'a la dis longa su la vita ch'as vivìa ant un-a sità an broa a la sedission ch'as prepara ant l'aria diplomàtica quand a-i vnirà ‘l moment ëd feje fé sanmartin a la capital për portela a Firense. Prosio a la dis motobin giusta quand a pensa che la vita grisa dël 63 a l'abia 'ndrinta la camola dla por. Ël malasi che ij përsonagi a sento come n'anonsi 'd malanada, n'arsàut ëd maleur. ëd Giovanni Tesio - dal Vënner ëd La Stampa dij 23 d'avril dël 2010

Indietro