Ël Cit e ël Birichin

A l’é Arrigo Frusta, ant un lìber ch'a sarìa fin-a bel ristampé «Tempi Beati» (ant cola magnifica colan-a dla Coccarda), ch'an conta la stòria dla nassita e dla vita dël «Birichin», un giornal an piemontèis che tuti a cito, ma che pòchi a l'han vist da bin, e a l'han studià, e che as treuva nen an Piemont la racòlta completa. A smija ch'a-i sia mach a la Biblioteca Nassional ëd Firense, e cheidun a dis ch'a l’é sparìa fin-a da lì. A sarìa bin temp che as dèissa na Tesi 'd Laurea su cost giornal che, coma a dis Frusta «ai suoi bei tempi usciva in sei pagine e si vendeva a un soldo. Durò dal 1885 al 1924: ben quarant'anni, e portò nelle più desolate regioni del mondo - nelle pampas argentine, nei bush australiani e nei placers del Transvaal - a quanti cercavano lontano dal proprio paese il pane per vivere o la pace per dimenticare, portò fin laggiù la cara parola del villaggio...». Ant le antologìe o ant jë studi 'd leteratura an géner (ma un-a a ripet l'àutra sensa aprofondiment o neuve arserche), jë scritor che a l'han avù «'l Birichin» coma palestra, a son un pòch considerà come ij poeta «bicerin», vis a dì poeta dla duminica. A peul d'esse che costi scritor a fusso 'n pò barivej e nen tant angagià, ma j'ero j'ani dla bela època, na stagion ëd disincant e 'd disimpegn, ma quarant'ani 'd vita d'un giornal a son nen bale 'd fum, e se peui as considera che pròpi da le pagine dël «Birichin» a ven fòra la vos auta 'd Nino Costa, mi i chërdo che na riflession, na riprèisa dë studi a sia pròpi da solecité. Am dà ocasion ëd cost anvit a jë studios, n'edission privà, fòra comersi, 'd Gianfranco Origlia, «Il Cit e il Birichin», ch'a conta le vite 'd Carlo Origlia e dël Birichin. Carlo Origlia a l'era nà a Turin, an contrà San Domini 12 (ca dij Nasi) dël 1869, e a Turin a l’é mòrt giovnòt ël 5 dë dzèmber dël 1897. Con Camillo Sacerdote, Origlia (Muzio Semola) a l'avìa fàit part ëd cola combrìcola 'd giovo che a l'avìo dasse da fé për fé nasse da le sënner dl' «Aso» ël «Birichin»: «Un bonèt a toma grassa,/ blos e braje a rigadin,/ ij caussèt a la scagassa/ e n'aptit ch'a l'ha mai fin/ sauta, cor, rubata, as drissa,/...për le piasse e stra 'd Turin/ 'l birichin» (vers dla canson dël Birichin scrit da Edoardo Bianco). Quand a l’é piasse 'l badò dël giornal, intrand ant la redassion dël «Birichin» Carlo Origlia a l'era tant giovo da esse arnomà 'l cit. Carlin a l'avìa ardità la librerìa dël pare, an via Garibaldi 18, e cola librerìa a dventa crosiera dë scritor e poeta piemontèis, e poeta chiel midem. Parèj a scriv d'Origlia n'àut amportant poeta piemontèis amis ëd Pinin Pacòt, Aldo Daverio: «...attento e riflessivo ascoltatore, affettuoso amico di poeti suoi contemporanei, è un po', come libraio e come intelligente stampatore, al centro di questi movimenti e ne è anche direttamente partecipe con saggi che, sotto vari pseudonimi, consegna alle pagine del Birichin. Una musa discreta la sua e tuttavia ricca, per attimi, di confidenze non fatte di ascoltazioni ma raccolte in un abbandono innocente». Tute le poesìe publicà sël Birichin a son arportà con la bin dl'anvod an costa bela edission, pressiosa përchè a në smon un material e 'd notissie gropà ansema, 'd sòlit malfé da trové. Në s-cianchèt, ch'an fa capì ch'a l’é na stagion turinèisa tuta da studié, e ch'a peul riservé pi che na sorprèisa. d'Albina Malerba - dal Vënner ëd La Stampa dij 19 ëd mars dël 2010

Indietro