La Lun-a

Quand quàiche nùmer andaré i l'hai parlà dël travaj 'd Lidia Dutto, su «L'Epatta», la manera 'd calcolé l'età dla lun-a an qualsëssìa di dl'an, i l'oma arseivù diverse telefonà ch'as lamentavo che tra le atività da fesse tnisend da cont la lun-a i l'avìa nen parlà dël vin. A l'é franch vèra, përchè i l'avìa manch dovrà d'esempi. Anlora adess i veuj torné sl'argoment, ëdcò për gionté che dl'Epata a l'avìa già parlane an manera motobin precisa bonanima 'd Luciano Gibelli, an col sò travaj ch'a resta un gran lìber d'arferiment: «Dnans ch'a fassa neuit. Prima che scenda il buio» (publicà dël 1980, peui arpià ant l'edission ëd Priuli e Verlucca dël 2006). Un lìber che fin-a Primo Levi a l'avìa parlane sla "Stampa". Da Gibelli i amprendoma che la lun-a bon-a për ambotié ij vin a l'é cola 'd mars, ma a va cò bin cola d'agost, a dipend dai vin: për barbera e dossèt ij di bon dla Iun-a a van da l'8 al 21; për ij vin doss e mossant, dal 22 a col fa 29 ëd l'età dla lun-a; për ij travas le lun-e bon-e a son cole dë dzèmber e gené. Për regolesse a venta 'dcò savèj che «da Lun-a Neuva a Lun-a Pièn-a (dal 1° a col ch'a fa 14) la Lun-a "as fa" anans dla mesaneuit, damentre da Lun-a Pien-a a Lun-a Neuva (da col fa 16 a col ch'a fa 29) la Lun-a "as fa" passà dla mesaneuit». Ròba dificila, da intenditor, da fé con 'l Gibelli a la man, dësnò ciao bote! Anvece pì amusant a peulo esse ij proverbi o manere 'd dì: Dnans e apress ëd la lun-a calanta ëd la prima ambotija ij tò vin scond sa rima; Dal prim quart e për tërdes giornà a l'é temp bon për travasà. E 'ncora: Pasqua a l'é mai Pasqua fin che la lun-a 'd mars a l'ha nen passà l'arionda (lun-a pièn-a); Quand la lun-a a ven ant ij prim des di, a l'é nen ëd col mèis lì; Con la lun-a ch'a cala venta fé cheicòs ch'a vaia; Lun-a smòrta pieuva a la pòrta, Lun-a barossa 'l vent a la possa, lun-a ciàira bel temp da stassèira; Da Lun-a ch'a monta fin-a al prim quart a-j va bin a i rich e a chi a n'ha da part, da cola ch'a cala fin-a a l'ùltim quart a-j va mal ai pòver e a coj ch'a l'han sfortun-a! An conclusion, la ròba pì bela a l'é nen avèj la lun-a Stòrta. d'Albina Malerba - dal Vënner ëd La Stampa dël 20 ëd mars dël 2009

Indietro