Vitòrio Alfé (Vittorio Alfieri)

A l'é capitane 'd parlé dël piemontèis ëd Gozzano. Stavòta an pias parlé dij doi sonèt che Vittorio Alfieri a l'ha scrit an piemontèis e che tanti a conòsso già, ma ch'a val la pen-a d'arcordé ambelessì. Doi sonèt gnente mal (e un, miraco, pròpe bel) ch'an parlo dla natura e dla stòria d'esse piemontèis. A son doi sonèt gropà tra 'd lor, combin ch'a sio stàit scrit a distansa d'un mèis e mes. Un a l'é datà 23 d'avril, l'àut 7 ëd giugn 1783 e 'l second a comensa con le paròle ch'a sarò 'l prim. Ël prim a l'é 'n sonèt an difèisa 'd soe tragedie e 'l second a arpìa l'argoment con ëd variassion bastansa divertìe. Ma tuj doi a son pì che tut n'eloge dl'apartenensa, combin che Alfieri a sia stàit un piemontèis ch'a l'ha viagià e ch'a l'é spiemontisasse pà mal. A resta che l'ultima tËrsin-a dël prim sonèt a parla d'un dubièt malissiosament retòrich, ch'a veul peuj dì che la rispòsta a l'era già bele trovà: «Già ch'an cost mond l'un dl'autr bsògna ch'as rida,/ J'heu 'n mè dubièt, ch'i veuj ben ben rumié,/ Se l'é mi che son ëd fer, o j'italian ëd potìa». Dëdlà dl'ideja che ij piemontèis a fùisso 'd rassa diversa, pì drùa e pì drita, meno sauterlin-a dla rassa ëd j'italian, a conta sotligné che për scrive l'elòge dla diferensa, Alfieri a l'abia sérnù so lengage regional. Chiel che për tuta la vita a l'ha sërcà soa lenga da tragedia, a l'ha sentù 'd dovèj scrive cola còsa li 'n piemontèis. E se segnaloma ij doi sonèt tra coi ch'a fan part ëd nòst patrimòni literari, an pias arcordé ch'a-i é 'dcò 'n quaderno (a l'ha publicalo 'l Cibrare për prim, a l'ha arpijalo Viglongo vint agn fa, a l'ha fane n'edission critica Beccaria) che Alfieri a l'ha dovrà për marchesse ij termo franseis-italian e piemontèis-italian ch'a l'avrìo giutalo a scrive mej l'italian. Termo come «ambòsta», come «badolé», come «atast», come «strafogné», come «davané». Espression come «Un òm fomnin», come «Fé në sfròs» a son lì a testimonié corispondense e diferense. N'ambòsta 'd vos piemontèise për fé 'n clàssich dla lenga italian-a. ëd Giovanni Tesio - dal Vënner dla Stampa dël 6 ëd Luj dël 2007

Indietro