Luis Valsoan

A së s-ciama Luis Valsoan. A l'é 'n poeta vivù a caval dla fin dl'Eutsent e dël prinsipe dël Neuvsent. A scuvrilo (ma diroma mej a proponlo torna a la nòstra atension, apress na longa dësmentia) a l'é Tavo Burat, ch'a l'é nen neuv a 'ste trovaje. E ch'a l'é poeta 'd sò, atentissim a scheuvre le pajëtte d'or d'un Piemont pien d'arsorse e carià dë stòria mal mastià. Na plachëtta ch'a s'ëntìtola «Fior dël pavé» e ch'a l'é pen-a surtija an colaborassion editorial tra Alp, «Vos dl' arvira piemontèisa» che Tavo a ten viv giumai da na patela d'agn e Gioventura Piemontèisa, «Moviment për l'identità dla Minoransa linguistica piemontèisa» (Contrà 'd San Scond 7 bis, pp. 64, euro 10), che a fa soa part con bela costansa e dedission. La còsa original a l'é che Valsoan a l'é 'n poeta ovrié, pa 'n poeta ch'a scriv d'ovrié sensa savèjne gnente. Chiel a l'ha vivù le esperiense ch'a conta e ch'a son dabon carn ëd soa carn (a bastrìa pensé a l'emigrassion ch'a l'ha tocalo: poesìe scrite për la pì part da Pont Canavèis, ma 'dcò da Basilea, La Chaux-de-Fonds, Liège, doa a l'era andasse a sërché 'l travaj). Pa na scuerta - antendomse - da fé bate ij cuercc e da soné le ciòche dël vilage. Tutun na vos ch'a manca nen ëd sust e dë scarpentura. Vers cheich vòte un po' balarin, vers ch'as gonfio, vers ch'a canto la miseria e la natura, vers ch'as fan lìrich e as fan cantarìn. Da na part le quartin-e 'd natura: «Là son le rive, ij bòsch e ij verd busson/ che primi l'han soris a mie dëmore,/ là l'hai cantà la mia prima canson/ con j'osej quand gognin gieugava a core». Opurament: «Tut a rij, l'aqua, 'l cel, la tèra,/ tut a canta e a da dël confòrt./Ij vas ven-o feura dla séra;/ da le stra 'n crij s'àussa: Smens da òrt!...». Da l'àutra la cognission (Leopardi?) che la vita a ven da sola, sensa ciamene 'l përmess: «Dë sta vita? Pòch 'm n'ëmpòrta,/ pòch efet a fa 's ciò su mi:/ ma l'hai pa batù a la pòrta.../ i l'hai pa ciamà d'ëvnì...!». Opurament ij braj d'indignassion: «Oh professor an ciance, assé 'd dover,/ 'd patria, d'onor e gloria.../Su parlane 'd drit, oh cavajer,/ Oh grass Borghèis pien ëd bòria». Burat a parla dël ghignon për ij prèive e për ij borzoà, a parla d'arvira e 'd protesta libertaria, e an dis che la gusaja, le fomne e le masnà a son ij vér protagonista dla poesia 'd Valsoan. Pa poesìa «squisìa», pa paròle pressiose, nen «estrusa da frustagi 'd minca di». Nopà composission ch'a s'arfan a soa esistensa. Poesìe ch'an mostro «soa vita 'd miseria, so andé a ramengh për le stra dl'emigrassion ovriera (...) e so patì fin-a la bojosa për ël delit d'ideal». «Fior dël pavé» a l'é come dì dla «stërnìa», dla «stra». Fior dël pan mal mangià. Fior d'un poeta che grassie a n'àut poeta come Burat a torna a parlene 'd lò che l'avìo dësmentià. ëd Giovanni Tesio - dal Vënner dla Stampa dël 30 ëd Mars dël 2007

Indietro