La lenga piemontèisa ant la vita e ant jë scrit ëd Don Bòsch

A s'antitola «Car ij me fieuj», a l'ha scrivulo Natale Cerrato, a l'ha publicalo Gioventura Piemontèisa (pp. 264, euro 20). A l'é 'n lìber motobin curios - scrit an italian - ma ch'an parla dla «lingua piemontese nella vita e negli scritti di Don Bosco». 'D vote a son paròle pròpe piemontèise, d'àutre a son paròle piemontèise ch'a ven-o passà an sla rapa dl'italian. Tan për capisse, da «farinelli» a «gavasso», da «rabello» a «spatuzzo», da «stampino» a «tarabacola»). A son canson, proverbi e poesìe. Da l'«Epistolario» a le «Memorie dell'Oratorio» a l'é na bela partìa, na bela mëssonà 'd paròle e d'espression ch'an pòrto 'ndaré, a la formassion d'un sant social coma Don Bòsch e a soa mission ant la Turin ch'ancaminava a buté fòra ij sò cornòt giusta a vantage dl'arnassita nassional (cola che ciamoma «Risorgimento»). Un travaj fàit con deuit e competensa, ch'a dis le còse pì bele al second e al ters capìtoj. Na patela 'd curiosità, che van bin dëdlà dl'imàgine sicurament amportanta d'un dij nòsti Sant pì popolar e ch'a së slargo a capì n'Eutsent - a në smija - sempe pì lontan, përdù ant le nèbie. Don Bòsch a l'ha travajà ant un-a realtà come cola 'd Turin ch'a l'era artigian-a e campagnin-a. A l'ha travajà con ëd giovo ch'a l'avìo 'l giget e ch'a mnisìo da 'd famije (quand ch'a-i-ero) popolar. Natural che le soe «lingere» a parlèisso 'l piemontèis e pà l'italian (gnanca l'«italiacano»). Ma bin natural ëdcò che për un prèive ch'a vnisìa da na famija paisan-a, parlé 'l piemontèis - combin che 'n seminari a fèisso tuti j'ësfòrs për mosté l'italian - a fùissa na còsa squasi scontà. E pì natural 'ncora ch'a-i fùissa tanta materia ch'a l'era lì e ch'a ciamava mach d'esse studià. Cerrato (ch'a l'é 'n prèive e ch'a l'é stàit un missionare Salesian) a cudiss sò vocabolari con ëd coment ch'a spiego da dova paròle, proverbi e espression a ven-o e a còsa as riferisso. Paròle 'd mincadì: «ajassin», «bogianen», «baracon», «birichinòira», «copà» (chi ch'as arcòrda dla canson vinòira 'd Nino Costa?), «gòj», «grive», «rogna». Bej proverbi pien ëd sust: «An mancansa dij cavai j'aso a tròto», «Manca 'l gat ij rat a balo». Espression idiomatiche: «L'é mej che 'n pugn ant j'euj», «mostré ai gat a rampié». Sensa conté le neuv canson (surtije anònime 'n sl'Armanach «Il Galantuomo») ch'a smijo 'd Don Bòsch, combin che Cerrato a sia motobin prudent a delo për sicur. A s'antitolo «Mèist Michel ël sarajé», «Ël vissi dël gieugh», «Un presagi», «Contra ij patron ch'a fan travajé 'd festa» e via fòrt. A son mësté, a son racomandassion, a son vissi e a son virtù. E a la fin fin-a 'n Giandoja ch'a fa l'elòge dël codin: «chi a l'ha 'l codin l'é segn ch'a l'ha la testa/ e le teste a son ràire al dì d'ancheuj». Cambiaje cheicòs? ëd Giovanni Tesio - dal Vënner dla Stampa dël 16 ëd Fërvé dël 2007

Indietro