L'autr agn a l'é tocaje a Isler, Broferi e Alfredino, tre sentenari
(tërsent, dosent e sent) për tre grand dla literatura ch'a l'ha sernù 'l
piemontèis come lenga d'espression. St'agn sì a-i toca a Nino Autelli, ch'a
l'é giusta nà ant ël 1903 për meuire an manera tràgica 'nt la confusion dël
dòp guèra massà da 'd balord sensa scrùpoj che, coma l'ha scrit na përson-a
'd sicur nen sospetabil (Andrea Viglongo), "a l'han disonorà 'l nom ëd
partigian".
Nino Autelli a fa part dij giovo ch'a l'ero gropasse a Pinin Pacòt e al prim
grup dij Brandé, n'agn pì giovo d'Alfredino, ses pì vej ëd Luis Olivero. Sò
cas a l'é col ëd në scritor ch'a l'é sensa gnun dubi poeta, ma scrivend ëd
pròse e nen ëd poesìe. Tant a l'é vera sossì che Pinin Pacot, ch'a l'ha
'ndirissane l'arserca lessical vers la koiné, a l'ha parlà 'd chiel come
d'un "poeta ch'a scriv nen ëd vers" ma ch'a eufr ant le soe stòrie "na
s-cëtta ven-a popolar, che come 'l pan dël paisàn, 'l pan 'd coa, a l'ha 'l
càud savor dla tèra". Doe righe ch'a son già 'n ritrat.
Le euvre che Autelli a l'ha publicà 'n vita a son doe: "Pan 'd coa" (1931) e
"Masnà" (1937). La prima a l'é na cheuita 'd vint conte squasi tute curte,
che as arfàn a la tradission popolar ricuperà 'nt le campagne dël Lissandrin
e dël Monfrà, la fantasìa 'd n'épica favolistica e paisan-a carià 'd
bonimor, malissia, semplicità, povertà e religion dla tèra. La sconda a l'é
na cheuita 'd moment gropà a j'arcòrd dla cassin-a, rituaj, përsonagi 'd na
memòria lontan-a, che 'nt j'agn sinquanta e sessanta a sarìo sparì dël tut.
Ël prim lìber a l'ha 'n respir pì coral e dësgagià (daré dle paròle as ved
bin tut un mond ch'as bogia tra miseria e alegrìa), 'l second a l'é pì
lìrich e sogetìv. Ël prim a l'é pì alégher, ël second pì pensos, 'ntajà ant
la materia pì còtia 'd j'arcòrd. Gilardin a l'ha dit che la materia dël prim
a l'é 'l mit e che lë stil as conforma a la còsa da la prima pagina a
l'ultima, damentré 'l second a passa tut ant lë siass d'un parlé an prima
përson-a con candor e sentiment. Tuti doi a son pròsa àuta e satìa.
ëd Giovanni Tesio - dal Vënner dLa Stampa dël 14 ëd Mars 2003